Trong đời sống tình cảm của người dân Nha Trang, sông Cái vẫn là dòng khơi cảm xúc.
Chỉ trong khoảng thời gian vài chục năm trở lại đây, dòng sông Cái Nha Trang trở nên khác hẳn. Trước kia, từ Vĩnh Ngọc, Vĩnh Phương, hai bên bờ sông, những giếng đào nước mát lạnh và ngọt. Và những cồn đất giữa sống mùa nào thức nấy, có cây trái sum suê.
Vĩnh Thọ với những mảnh nhà chồ trống trước trống sau, bốc lên mùi tanh nồng của cá, mùi hăng hắc của dầu cặn, mùi thum thủm của rác thải và hàng trăm nghìn thứ mùi khác hòa lẫn không tả được.
Nay không còn cảnh ấy nữa. Bờ kè sông Cái lung linh trong đêm.
Nha Trang sông. Hương đồng, gió nội.
Bao mùa mưa nắng, những mái nhà xưa ngói phủ rêu xanh, im ắng, và thấp thoáng giữa đôi hàng cau già mà nghe man mác thanh bình.
Cách đây chừng mấy năm, tôi quyết tâm tìm lại cảm xúc trên dòng sông đêm ngày nào. Trên ghe có một chiếc bàn con, chỉ đủ để một vài thức nhắm và một ít bia.
Nhưng, quả thật, trên sông trăng lồng lộng, ngồi nhâm nhi trên ghe, dường như những nhọc nhằn, lo toan thường nhật đều tan biến đi đâu cả. Du thuyền trên dòng sông Cái lúc hoàng hôn.
Những nếp nhà xưa ngói phủ rêu xanh, im ắng; thấp thoáng giữa mấy rặng tre già. Đây đó, có mùi ngai ngái của rơm rạ, của phân trâu; có hương thơm thoang thoảng của lúa đương trổ và hoa cau đương nở. Và, cũng đâu đó, tôi nghe bâng khuâng có những lời ru ơ hờ, cùng kẽo kẹt võng đưa trong mênh mang những tiếng gà trưa.
Trong trí nhớ nhỏ nhoi của tôi thuở bé, hai bên bờ sông Cái Nha Trang có những bãi bồi, mùa lên có ngô non thơm nức, có mía mây mòng mọng ngọt cả trưa hè. Đêm về, đẫm mình trên bãi bờ cát mịn mà lòng người như được gột rửa tinh khôi…
Dự án chỉnh trang đô thị ven bờ sông Cái đã được khởi động được coi là khâu “đột phá” trong việc khôi phục dòng sông, vừa tạo cảnh quan đô thị cho thành phố du lịch vừa mở rộng thành phố ra phía Bắc và phía Tây. Sẽ không còn những căn nhà chồ nhếch nhác trên dòng sông Cái. Sẽ không còn rác rưởi trên dòng sông đen nặng chảy. Dòng sông rồi sẽ trong xanh lại như xưa. Và dòng sông rồi sẽ khang trang hơn xưa. Dòng sông thêm vẻ lung linh cho Nha Trang. Và đến lượt mình Nha Trang tôn thêm nét diễm huyền của dòng sông. Đảng bộ tỉnh Khánh Hòa đang có định hướng phát triển kinh tế có cơ cấu dịch vụ, du lịch - công nghiệp - nông nghiệp. Sông Cái Nha Trang rồi sẽ đóng góp một phần nhỏ bé của mình vào công cuộc ấy.
Tổ chức quy hoạch và quản lý quy hoạch thật tốt dọc hai bờ sông Cái.
Xây dựng cơ sở hạ tầng thật hiện đại, đón đầu ở hai bờ sông cái để có một đô thị hiện đại, đẹp.
Phải tìm biện pháp chấm dứt triệt để nạn hút cát trên dòng sông Cái. Đây là hoạt động khiến dòng sông biến dạng, thay đổi dòng chảy và trở nên bất bình thường.
Bài và ảnh: PHONG NGUYÊN